Het is 8 maart 2016. Ik heb net een workshop werken met het levensverhaal gevolgd. Mijn vader staat op mijn voicemail en vraagt of ik meteen wil bellen als ik zijn bericht hoor. Ik denk nog, dat zegt hij anders nooit. Als ik hem bel, neemt hij op en zegt: “je moeder is dood.” Ineens, plotseling, hoe dan?
De wereld staat stil
De wereld staat even stil. Mijn eerste reactie is delen met zoveel mogelijk mensen. Misschien omdat ik het niet kan geloven. Mijn volgende reactie is. Dit komt niet uit, ik heb een opdracht. Gelukkig dat een vriendin tegen me zegt: “je hebt maar één kans om goed afscheid te nemen.” De opdracht zeg ik meteen af.
Afscheid nemen
Ik wil mijn moeder zien en afscheid nemen, dat weet ik zeker. Het is een fijn moment, intiem, wij met z’n tweeën. Ik wil een gedicht schrijven en haar zeggen dat ik van haar hou en haar mis. Ik wil dat het een mooi afscheid wordt met muziek die zij mooi vindt. Die eerste dagen gaan voorbij in een roes en ik ben heel verdrietig. De tranen komen en gaan. En dan is het afscheid voorbij en zal ik haar nooit meer zien.
Het leven gaat door
Ik droog mijn tranen en ga door, aan het werk. Het is goed zo, ze heeft nu gelukkig rust, is een gedachte die me kalmeert. Het rationaliseren helpt mij om niet te lang stil te staan bij mijn verdriet en door te gaan.
Het leven gaat door, ik ga door, maar het is sinds die dag echt anders. Het verdriet en het gemis kunnen er ineens zijn. Door een liedje, een gedicht of omdat mijn zoontje plotseling vraagt: “jouw mama is toch dood?” Het is niet meer zo heftig en pijnlijk als in het begin, het is lichter.
Rouw heeft geen eindpunt
Ik heb altijd gedacht dat je een bepaalde periode rouwt en dat het dan klaar is. Nu, 4 jaar later, heb ik ervaren dat het niet stopt. Er zijn zoveel momenten dat mijn moeder aanwezig is. Op een andere manier, in een andere vorm is ze nog steeds een belangrijk onderdeel van mijn leven. Soms is het verdrietig, maar een warm en fijn gevoel overheerst.
De afgelopen 4 jaar heb ik me zo vaak afgevraagd hoe ik moet rouwen. Of doorgaan de goede manier is? Of ik wel genoeg heb gehuild? Hoe lang ik moet rouwen? Wanneer het genoeg is? Ik werd er soms onzeker van.
Belangrijke inzichten
Ik hoop dat mijn ervaring je helpt en deel graag mijn belangrijkste inzichten:
1. Rouwen kun je niet goed of fout doen. Je rouwt op jouw manier.
2. Laat datgene wat er is, er zijn. Als je verdrietig bent, ben verdrietig. Als je boos bent, ben boos. Als je behoefte hebt aan afleiding, zoek afleiding.
3. Gevoelens komen en gaan. Als je ze de ruimte geeft worden ze vanzelf minder heftig.
4. Sta stil en luister. Luister naar wat jij nodig hebt.
5. Delen helpt. Het zorgt ervoor dat je het niet alleen hoeft te dragen en het wordt lichter.
6. Er zijn verschillende rouwmodellen. Deze kunnen zorgen voor inzicht en houvast. Vooral het duale procesmodel van Schut en Stroebe en het integratiemodel van de Amerikaanse rouwdeskundige Robert Neimeyer waren voor mij herkenbaar.
Rouwmodellen
Het duale procesmodel gaat uit van twee domeinen in rouw: verliesgerichte en herstelgerichte rouw. Je switcht tijdens je proces van rouw tussen de twee oriëntaties. Het integratiemodel gaat ervan uit dat verdriet steeds meer integreert in ons leven, in ons dagelijkse doen en laten.